زندگینامه آیت الله مرتضی مقتدایی دامت برکاته
تولد و دوران کودکی
آیت‌الله مرتضی مقتدایی در سیزدهم رجب -روز ولادت امام علی(ع)- سال 1314 هجری شمسی، در محله مسجد حکیم اصفهان، چشم به جهان گشود. پدرش مرحوم «آیت‌الله حاج میرزامحمود مقتدایی»، از بزرگان و دانشمندان مشهور اصفهان بود که از مرحوم آقا سیدمحمد نجف‌آبادی، اجازه اجتهاد داشت و مدت کوتاهی از محضر مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری -مؤسس حوزه علمیه قم- بهره برده بود و با امام(ره) و مرحوم آیت‌الله محقق داماد و مرحوم آیت‌الله سیداحمد زنجانی، جلسات مشترکی برپا نموده بود.
جدش مرحوم ملامحمدباقر، از زاهدان و عالمان عصر خود بود که در امام‌زاده اسحاق -برادر امام رضا(ع)- در پنج کیلومتری اصفهان، مدفون است. هنگامی که برای تعمیر حرم امام‌زاده، قبر او خراب شد، جنازه او در حالی که کاملاً سالم و تازه بود، نمایان شد! مادر آیت‌الله مقتدایی نیز زنی پاک‌دامن و مؤمن و صبیه مرحوم آیت‌الله العظمی حاج میرزا جمال‌الدین کلباسی بود.
خانواده آیت‌الله مقتدایی، زندگی ساده و بی‌آلایشی داشتند و پدرشان، با اینکه هر ماه، وجوهات بسیاری از مردم دریافت می‌کرد، این ویژگی را داشت که هیچ‌گاه از وجوهات شرعی، برای امرار معاش استفاده نمی‌کرد.
دوران تحصیل
کودکی آیت‌الله مقتدایی، با استبداد رضاخان و مسئله کشف حجاب و ممنوعیت پوشیدن لباس روحانی، هم‌زمان بود. البته پدر او، جزء کسانی بود که در امتحانات رسمی آن دوره، شرکت کرده بود و اجازه تدریس و بر سر نهادن عمامه داشت؛ اما به دلیل ممنوع‌بودن حجاب برای زنان، با خانواده خود به روستای «خوراسگان» و محله «پزوه» رفت تا ضمن آزادی بیشتر، به رتق و فتق امور مردم بپردازد. آیت‌الله مقتدایی در همان‌جا، تحصیلات ابتدایی را آغاز کرد و پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی، نزد پدر بزرگوار خود، شرح نصاب، جامع‌المقدمات، سیوطی، منطق کبری و بخشی از شرح نظام را خواند.
آیت‌الله مقتدایی، در سال 1331 وارد حوزه علمیه اصفهان شد و ادامه دروس مقدمات و دوره سطح را نزد بزرگان آن دیار فراگرفت؛ دو سال هم در درس خارج شرکت کرد و در سال 1338 به حوزه علمیه قم، عزیمت کرد. سبب عزیمت او به قم، این بود که در تابستان، چند تن از طلاب فاضل حوزه علمیه قم، به اصفهان آمده بودند و در حجره آیت‌الله مقتدایی در مدرسه صدر، سکونت داشتند. آنها پس از آگاهی از وضعیت درس و بحث طلبه جوان، او را به حضور در قم تشویق کردند و ویژگی‌های درس امام(ره) را برای او برشمردند و بیان داشتند که دوره دوم خارج اصول و خارج مکاسب امام(ره) به تازگی آغاز شده است. این مژده، شور و شوق او را برای حضور در قم، دو چندان ساخت.
آیت‌الله مقتدایی، در قم نیز در درس خارج امام(ره) و دیگر بزرگان، شرکت نمود و در این میان، از تحصیل علوم عقلی نیز باز نماند. در سال 1340 نیز به کلاسهایی که شهید دکتر بهشتی برای آشنایی فضلای قم با علوم جدید -از جمله فیزیک، شیمی و زبان انگلیسی- تشکیل داده بود، راه یافت. این کلاسها، در شبهای پنج‌شنبه و جمعه و عصرهای جمعه برگزار می‌شد. آیت‌الله مقتدایی در طی این سالها، از شرکت در دروس اخلاق و تهذیب نفس، غافل نمی‌ماند و همواره پندهای عالمان و استادان خود را به گوش جان می‌سپرد.
استادان و دوستان
آیت‌الله مرتضی مقتدایی، در سالیان علم‌آموزی، با استادان بسیاری انس داشت. او که بخشی از مقدمات را نزد پدر خود آموخته بود، باقی‌مانده آن و بخشی از دروس سطح را نزد مرحوم حاج شیخ محمدحسن نجف‌آبادی -از شاگردان مرحوم آخوند خراسانی- و نیز مرحوم آقای فیاض و شهید شمس‌آبادی فرا گرفت.
او منظومه را نزد مرحوم حاج میرزا رضا کلباسی، و تفسیر و نهج‌البلاغه و اخلاق را نزد مرحوم حاج میرزا علی آقای شیرازی، و خلاصةالحساب و تشریح‌الأفلاک را نزد مجدالعلماء فرزند مرحوم حاج شیخ محمدرضا نجفی مسجدشاهی فرا گرفت. همچنین مکاسب را نزد مرحوم آیت‌الله خادمی آموخت و دو سال نیز در درس خارج آن مرحوم، شرکت نمود.
با ورود به حوزه علمیه قم، به درس خارج امام خمینی(ره) شرفیاب شد و هم‌زمان در درس آیت‌الله العظمی بروجردی نیز شرکت می‌کرد. همچنین از درسهای خارج مرحوم محقق داماد و مرحوم گلپایگانی و مرحوم اراکی نیز بهره می‌برد. در بخش فلسفه نیز به درس اسفار مرحوم علامه طباطبائی می‌رفت.
آیت‌الله مقتدایی در سالهای تحصیل خود، با بسیاری از فضلا دوست بود و به مباحثه علمی در زمینه‌های گوناگون می‌پرداخت که از جمله آنان در اصفهان، می‌توان آقایان حسن امامی، شیخ صفرعلی شریعت‌فلاورجانی، عبودیت و کمال فقیه‌ایمانی، و در قم، آقایان فاضل‌هرندی، مؤمن، طاهری خرم‌آبادی، مصلحی و الهی‌قمی را نام برد.
فعالیتهای علمی و فرهنگی
آیت‌الله مرتضی مقتدایی، تا کنون فعالیتهای علمی و فرهنگی بسیاری را به انجام رسانده است. او از سالهای آغازین اشتغال به تحصیل در حوزه علمیه اصفهان، به تدریس دروس آموخته‌شده، پرداخت و کتب دوره سطح و نیز سطوح عالی را بارها تدریس نمود. وی چند سال به تدریس خارج فقه در مدرسه مروی تهران و پس از آن، در حوزه علمیه قم اشتغال داشته که این تدریس، تا کنون ادامه دارد و از این رهگذر، طلاب و فضلای بسیاری، تربیت شده‌اند که وجودشان، تداوم‌بخش راه اجتهاد در حوزه‌های علمی و عملی خواهدبود. وی همچنین، تقریرات درسهای آیات عظام بروجردی، امام خمینی، محقق داماد و گلپایگانی را نگاشته که تا کنون، به چاپ نرسیده است.
آیت‌الله مقتدایی، پس از فوت پدر، هنگامی که با اصرار و استقبال اهالی «خوراسگان» مبنی بر حضور دائم در آن مکان مواجه شد، با صلاحدید امام(ره) در ایام تعطیلی به آنجا می‌رفت و به حل مشکلات دینی و دنیوی مردم می‌پرداخت. تأسیس صندوق قرض‌الحسنه حجت‌بن‌الحسن العسکری(عج) با همت برخی دیگر، تأسیس مدرسه علمیه امام صادق(ع) و حوزه علمیه خواهران و ایجاد انجمن حمایت از ایتام، از جمله خدمات وی در آنجا بود.
فعالیتهای سیاسی
آیت‌الله مقتدایی، در سنگرهای سیاسی گوناگونی در سالهای پیش و پس از انقلاب، شرکت فعال داشته است. آشنایی و انس او با امام، در زمان تحصیل آغاز شد و هر صبح و عصر، در درس آن مرد بزرگ حاضر می‌شد و نماز مغرب و عشاء را به امامت او می‌خواند. عشق و علاقه زائدالوصف او به امام(ره) و راه او، باعث شد همواره اطاعت از او را بر خود واجب بشمارد و هیچ‌گاه از مسیر او که همانا مسیر واقعی اسلام است، منحرف نشود.
آیت‌الله مقتدایی در موقعیتهای گوناگون، به نشر اعلامیه‌ها و رساله عملیه امام(ره) و قدردانی و تجلیل از او در سخنرانی‌ها می‌پرداخت و در داستان رفراندوم شاه که علما -از جمله امام(ره)- آن را تحریم نمودند، پیام امام(ره) را به علمای اصفهان، از جمله آیت‌الله خادمی‌اصفهانی و آقای ارباب رسانید که در پی آن، بازار اصفهان تعطیل شد.
از دیگر فعالیتهای مهم وی، پیش از انقلاب اسلامی، عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و شرکت در جلسات آن بود که حضور وی در این عرصه، در آن زمان، شجاعت و اعتقاد راستینی را گواه است. امضای وی در زیر بسیاری از اعلامیه‌ها و بیانیه‌های مهم آن مرکز، به چشم می‌خورد.
با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در بهمن ماه 1357، حضور آیت‌الله مقتدایی در صحنه‌های سیاسی، کم‌رنگ نشد و وی با صلابت و شجاعت، در عرصه‌های گوناگون، به‌ویژه در قوه محترم قضائیه، به فعالیت پرداخت. در اسفند همان سال، یعنی کمتر از یک ماه پس از پیروزی انقلاب، با ابلاغ قضایی که برخی از اعضای جامعه مدرسین آن را صادر کرده بودند، معظم‌له بر قضاوت در دادگاه‌های انقلاب، منصوب شد. در فروردین 1358، امام(ره) او را برای امر قضاء به خرمشهر، آبادان و نیز ملایر و زنجان اعزام کرد. او همچنین در دادگاه‌های تهران و قم، به طور موقت، مشغول به کار شد.
برخی از سمتهای وی پس از انقلاب، به شرح زیر است:
1. قاضی دادگاه‌های انقلاب اسلامی
2. عضو و سخنگوی شورای عالی قضایی
3. ریاست دیوان عالی کشور
4. ریاست دادسرای دیوان عالی و دادستانی کل کشور
5. نمایندگی مجلس خبرگان رهبری در دوره دوم و سوم، از استان اصفهان
6. عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
7. عضویت در شورای پیشبرد و ارتقاء حوزه
8. عضویت در شورای عالی حوزه‌های علمیه
9. مدیریت حوزه‌های علمیه
در کنار تمام این مسئولیتها، ایشان به تدریس دروس سطح و خارج نیز می‌پردازند؛ به گونه‌ای که اشتغال در مسئولیتهای اجرایی، هیچ‌گاه ایشان را از تدریس باز نداشته است.
منبع : سایت شورای عالی حوزه
سابقه مدیریت حوزوی آیت‌الله مقتدایی
سابقه مدیریت حوزوی آیت‌الله مقتدایی به 35 سال پیش بر می گردد، آنگاه که در سال 1354 تصمیم به احداث مدرسه علمیه امام صادق خوراسگان در زمینی به مساحت 2500 متر مربع می گیرند .
این مدرسه مبارکه با حضور مرجع فقید شیعه حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی (ره) آغاز به کار کرد و هم اکنون با 190 طلبه در مقاطع سطح 1 و 2 و درس خارج فقه و اصول از مدارس ممتاز اصفهان می باشد و اخیراً در مباحث پژوهشی از حوزه علمیه اصفهان مقام نخست را از آن خود کرده است.
هر چند تولیت مدرسه امام صادق (ع) خوراسگان هم اکنون مدیریت حوزه های علمیه کشور را بر عهده دارد، اما آشنایی با روش تربیت طلبه در این مدرسه، الگوی خوبی برای دیگر مدارس علمیه خواهد بود.
آنچه می‌خوانید اظهارات مدیر مدرسه علمیه امام صادق (ع) خوراسگان است.
حجت‌الاسلام والمسلمین فراهینی در گفت‌وگو با سرویس استان‌های مرکز خبر حوزه، افزود: طلاب باید با جوانان و دانشجویان رابطه دوستی برقرار کرده و زیبایی‌های اسلام را معرفی و با دلسوزی و عطوفت با آنان رفتار نمایند.
وی به تعامل خوب مردم خوراسگان با مدرسه علمیه امام صادق اشاره کرد و اذعان داشت: برگزاری نماز جماعت در این مدرسه علمیه و حضور فعال طلاب در مساجد، ارتباط مدرسه را با مردم تقویت می‌کند.
مدیر مدرسه علمیه امام صادق(ع) یکی از راه‌های علاقه‌مند ساختن طلاب به مسائل اخلاقی را ایجاد ارتباط صمیمانه با طلاب برشمرد و اذعان داشت: روش تربیتی ما این است که نشست‌های مستمری با طلاب داشته و کلاس‌های اخلاق را برای تمامی طلاب برگزار کنیم و به این صورت توانسته‌‌ایم ارتباط خوبی با طلاب داشته باشیم.
وی همچنین خاطرنشان ساخت: در این نشست‌ها، مشاوره‌هایی در زمینه‌های مختلف به طلاب ارائه و به مشکلات آنها رسیدگی می‌شود.
حجت‌الاسلام فراهینی گفت: تمامی طلاب این مدرسه عضو بسیج مدرسه و علاقه‌مند به نظام و ولایت فقیه هستند.
وی مباحثه قوی و مستمر، نظارت بر حضور غیاب و برنامه‌های آموزشی و امتحانات و ارتباط با خانواده‌های طلاب برای برنامه‌ریزی‌های درسی و...،را از جمله فعالیتهای آموزشی این مدرسه عنوان کرد.
مدیر مدرسه علمیه امام صادق(ع) در تشریح برنامه‌های فرهنگی این مدرسه اظهار داشت: برگزاری درس اخلاق هفتگی، ارائه مشاوره تحصیلی و خانوادگی با دعوت از اساتید مشاور حوزه علمیه اصفهان، برپایی نماز جماعت در سه وعده، راه‌اندازی هیئت‌های مذهبی و اردوهای زیارتی، سیاحتی و برگزاری مناسبت های سیاسی و مذهبی و مسابقات و برنامه های قرآنی و کلاس های فوق برنامه و انتشار نشریه فرهنگی از جمله فعالیتهای این مدرسه به شمار می‌آید.
وی افزود: برای آگاه سازی بینش سیاسی طلاب، نشست‌های توجیه مسائل سیاسی با حضور کارشناسان مسایل سیاسی در سپاه، اساتید دانشگاهی، علما، فضلا و گاهی اوقات، با حضور آیت‌الله مقتدایی تشکیل می‌شود و آنان با تفکر بسیجی و عشق به ولایت و رهبری و بصیرت و آگاهی به مسائل روز آشنا می شوند.
مدیر مدرسه علمیه امام صادق(ع)، خوراسگان خاطرنشان ساخت: هزینه‌های این مدرسه را حوزه علمیه اصفهان پرداخت می‌کند که در صورت نیاز مالی بیشتر آیت‌الله مقتدایی آن را تامین می‌نمایند.
حجت‌الاسلام فراهینی در ادامه به حضور فعال طلاب مدرسه در مدارس آموزش و پرورش اشاره کرد و عنوان داشت: به برکت حضور طلاب همه مدارس شهر خوراسگان امام جماعت دارند و علاوه بر نماز جماعت، برنامه‌های فرهنگی مختلفی را اجرا می‌کنند و پاسخگوی نیازهای دینی و شرعی دانش‌آموزان هستند.
وی تصریح کرد: با توجه به برنامه‌ای که در گسترش این مدرسه علمیه داریم، امید است در چند سال آتی، ظرفیت این مدرسه را به سه برابر افزایش دهیم.
مدیر مدرسه علمیه امام صادق(ع)خاطرنشان کرد: در گذشته از تمام کشور طلبه پذیرش می‌شد، ولی به دلیل مشکلاتی که در این شرایط برای طلاب و مسئولان مدارس علمیه به وجود می‌آمد، بیشتر برای جذب طلاب بومی همت می‌گماریم.
وی با اشاره به فعالیتهای پژوهشی در مدرسه علمیه خوراسگان، بیان کرد: معاونت پژوهش در این مدرسه فعالیت می‌کند و بر اساس برنامه، طلاب پس از اتمام پایه سه و شش، ملزم به انجام پژوهش هستند و در سال تحصیلی 89-88 پژوهش این مدرسه رتبه اول را در استان اصفهان کسب کرد.
*فروشگاهی بدون فروشنده
حجت‌السلام فراهینی از اداره فروشگاهی بدون فروشنده در مدرسه علمیه امام صادق خوراسگان خبر داد و گفت: در این مدرسه علمیه، فروشگاهی برای طلاب وجود دارد که فروشنده ندارد و طلاب با مراجعه به آن و پرداخت هزینه کالاهای درخواستی از این فروشگاه خرید می‌کنند.
وی افزود: در این فروشگاه، طلاب پس از برداشتن اجناس، هزینه را پرداخت می‌کنند و اگر وجه نقد نداشته باشند، آن را یاد‌داشت کرده و در زمان دیگری پرداخت می‌کنند. البته اگر کسی هم مشکل داشته باشد، از صندوقی که در این فروشگاه وجود دارد به میزان ضرورت برداشت می‌کند و پس از مدتی آن را به صندوق باز می‌گرداند.
مدیر مدرسه علمیه امام صادق(ع)نحوه اداره این فروشگاه را نوعی تربیت اخلاق عملی برای طلاب دانست و بیان کرد: اداره کردن این فروشگاه بدون فروشنده، اعتماد را در طلاب پایه‌ریزی کرده و به نوعی درس اخلاق عملی است؛ از این رو طلاب نام آن را فروشگاه شرافت نام‌گذاری کرده‌‌اند.
حجت‌الاسلام فراهینی همچنین تصریح کرد: تا کنون در اداره این فروشگاه با این روش، دچار هیچ نوع ضرری نشده‌ایم.
خاطرنشان می‌شود، کلنگ احداث مدرسه علمیه امام صادق(ع) خوراستگان در سال 1354،به دست حضرت آیت‌الله مقتدایی به زمین زده شده در زمینی به مساحت 2500 متر مربع احداث و با حضور مرحوم آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی افتتاح شد و هم‌اکنون پذیرای 190 طلبه در پایه های مقدمات، سطح 1 و 2 و همچنین درس خارج فقه و اصول می باشد و کماکان زعامت این مدرسه و مدرسه علمیه خواهران فاطمة الزهرا (س) خوراسگان به عهده حضرت آیت‌الله مقتدایی می باشد.
